جنگ میان ارمنستان و آذربایجان همراه با نگرانی تخریب اماکن باستانی از سوی سازمان جهانی یونسکو

همواره در جنگ میان کشور ها و اقوام ، بعد از ازبین رفتن سرمایه های انسانی و کشته شدن نیروهای کارآمد ، تخریب و از بین رفتن آثار تاریخی و فرهنگی و باستانی ، دغدغه جهانی و سازمان یونسکو بوده است.

در جنگ میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز این امر اهمیت ویژه ای دارد. به نحوی که حفظ آثار تاریخی و فرهنگی منطقه قره باغ در اولویت قرار میگیرد.

از دوره صفویه به بعد، طی تقسیمات سیاسی، “قره‌باغ” از اراضی ایران محسوب میشد که پس از عهد نامه گلستان به روسیه تزاری واگذار شد. واژه “قره‌باغ” ترکیبی از دو کلمه ترکی و فارسی قره و باغ به ترتیب به معنای سیاه (بزرگ) و باغ میباشد. از این رو به آن سیاه میگویند چون حجم انبوه درختان و وسعت باغ به قدری زیاد و بزرگ بوده که به سیاهی و تاریکی میزد و این چنین معروف گشته است. قدمت تاریخی این منطقه به هزاره اول پیش از میلاد میرسد.

به نقل از خبرگزاری تسنیم در جریان جنگ میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان آسیب های فراوانی به اثار باستانی و تاریخی – فرهنگی منطقه  قره‌باغ  وارد شده است که از آن جمله مسجد جامع گوهریه در شوشی ساخته گوهرآغا دختر ابراهیم‌خلیل‌خان است که دو کتیبه فارسی در این مسجد وجود دارد. علاوه بر آن “صومعه دادیوانک” که مقبره خاندان “ملیک‌های خاچین” و کلیسای جامع شوشی یا کلیسای قازانچتسوتس آمناپرگیچ مقدس که در شهر شوشی در جمهوری آرتساخ  نیز می‌باشد که در قره باغ واقع است.

.

مسجد جامع گوهریه

مسجد جامع گوهریه یا مسجد جامع گوهر آقای پایین که به  ترکی آذربایجانی  به اشاغی گوهر اغا مسجیدی Aşağı Gövhər ağa məscidi  نامیده میشود. این مسجد در منطقه قره باغ واقع شده و یکی از مهمترین مراکز عبادی مسلمانان در آذربایجان است. این مسجد به دلیل اینکه در قره باغ واقع شده به مسجد جامع شوشی نیز معروف است. همچنین این مسجد به مسجد بزرگ جامع گوهر آقا نیز شناخته میشود. همانطور که از نام این مسجد برمیآید این مسجد در محله پایین شوشی قرار دارد. این مسجد به دستور گوهر آقا دختر ابراهیم خان ساخته شده است.

هشت سال بعد همانند این مسجد در منطقه بالای قره باغ مسجد دیگری ساخته شده که به مسجد جامع گوهریه یوخاری به ترکی آذربایجانی: Yuxarı Gövhər ağa məscidi); ارمنی: Գյովհար Աղայի վերին մզկիթ)  معروف است. یوخاری در زبان ترکی به معنای بالا است و همانطور که از نام آن پیداست این مسجد در بالای منطقه شوش قرار دارد. این مسجد باستانی ترین مسجد شهر به حساب می آید. مسجد از سوی وزارت فرهنگ جمهوری آذربایجان به عنوان اثر فرهنگی- باستانی دارای اهمیت ملی به ثبت رسیده است.

ابتدا مسجد جامع گوهریه اشاغی یا همان مسجد جامع گوهریه پایین ساخته می‌شود و هشت سال بعد همانند همان مسجد، در منطقه بالای شوشی مسجد دیگری به نام مسجد جامع گوهریه یوخاری ساخته میشود.

ادیوانک

صومعه‌ی حواری ارمنی واقع در استان شاهومیان جمهوری آرتساخ است؛ ساخت ساختمان صومعه سال 9 میلادی آغاز شد و سال 13 میلادی به پایان رسید؛ سبک معماری ارمنی این بنا مشهود است.

WhatsApp Image 2020 10 13 at 3.15.33 PM 1

کلیسای جامع شوشی یا کلیسای قازانچتسوتس آمناپرگیچ مقدس

کلیسای متعلق به ارمنیان که در شهر شوشی در جمهوری آرتساخ واقع شده‌ است. این کلیسا بین سالهای 1868 تا 1887 میلادی احداث شده‌ است و نمای آن توسط سنگ سفید ساخته و مزین گشته است.

WhatsApp Image 2020 10 13 at 3.15.31 PM 1

در طراحی این کلیسا نکته ای جالب جلب توجه میکند و آن اتاق زیر زمین کلیسا میباشد. این اتاق به شکل نیم کره بوده و خاصیت آکوستیکی دارد. زیر سقف این اتاق درست در وسط شکافی ایجاد شده است که وقتی درست در زیر این شکاف شروع به صحبت شود، صدا به میزان غیر قابل قیاسی با بلند گو به صورت طبیعی و بدون فریاد، بلند تر از حد وعمول شنیده میشود و نکته جالبتر اینجاست که این صدای بلند در یک متر با فاصله از زیر شکاف اصلا پژواک نداشته و به هیچ وجه در بیرون از کلیسا شنیده نمیشود. طراحی هدفمند این اتاق برای اجرای مراسمات مذهبی کلیسایی و مسیحی و اجرای صحیح موسیقی باعث معروفیت این کلیسا شده است.

با نهایت تاسف و با با تداوم درگیری و نزاع ، این آثار تاریخی و ارزشمند و دارای جاذبه گردشگری در مدت جنگ و درگیری آسیب جدی دیده و نیاز به مداخله و مرمت فوری در آن دیده میشود..

WhatsApp Image 2020 10 13 at 3.15.31 PM
WhatsApp Image 2020 10 13 at 3.15.34 PM

با ادامه جنگ میان ارمنستان و آذربایجان ، بناهای دارای ارزش تاریخی و فرهنگی در منطقه قره‌باغ آسیب جدی دیده است. علاوه بر این تخریب های مراکز فرهنگی و کانون های آموزشی نظیر مدارس و مساجد موجبات نگرانی سازمان جهانی یونسکو را پدید آورده است. به طوری که در جریان این جنگ، یونسکو از طرفین خواسته از قوانین بین المللی و به ویژه کنوانسیون 1954 لاهه درباره حفاظت از دارایی های فرهنگی در جریان درگیری های نظامی و پروتکل های آن دقت عمل جدی به عمل آورند.

WhatsApp Image 2020 10 13 at 3.15.33 PM